Morfologia krwi należy do podstawowych i najpowszechniej wykonywanych badań. Pozwala określić stan zdrowia badanego, wykryć zapalenia, zatrucia i wiele innych procesów chorobowych zachodzących w organizmie. Dzięki badaniom biochemicznym krwi dowiadujemy się, jaki jest poziom enzymów, hormonów, białek, elektrolitów i pierwiastków śladowych w naszym organizmie. Wyniki dadzą nam obraz funkcji prawie wszystkich narządów ciała. Ogromna liczba schorzeń nie mogłaby być diagnozowana i leczona bez oceny zmian tych substancji. Jest to bardzo skomplikowane, dlatego też opracowano grupy kilku oznaczeń, które łącznie najdokładniej przedstawiają stan funkcjonowania danego narządu. 

        Przed każdym pobraniem krwi oznaczane jest stężenie hemoglobiny oraz wykonywane jest następujące badanie przedmiotowe, które powinno uwzględniać w szczególności:

• ocenę wyglądu ogólnego, który może wskazywać na pozostawanie osoby badanej pod wpływem alkoholu, narkotyków lub leków oraz nadmierne pobudzenie psychiczne;

• stwierdzenie, czy istnieje nadmierna dysproporcja pomiędzy ciężarem ciała a wzrostem;

• stwierdzenie, czy istnieją odchylenia od:

  • prawidłowej temperatury ciała,

  • prawidłowych wartości tętna, w tym jego miarowości,

  • prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego;

  • określenie stanu węzłów chłonnych i skóry, w tym w okolicach miejsca wkłucia do żyły.

Krew do badania u dawców pierwszorazowych oraz raz w roku u dawców regularnych pobierana jest z żyły przedramienia. Przed pozostałymi donacjami krew pobierana jest z palca.

Przed zabiegiem trombaferezy lub leukaferezy oznacza się dodatkowo:

• liczbę krwinek płytkowych

• liczbę białych krwinek

Próbki krwi każdej osoby zakwalifikowanej do pobrania krwi, osocza, trombaferezy, leukaferezy lub innego zabiegu wymagają oznaczenia:

• antygenu HBS,

• przeciwciał anty-HIV 1/2,

• przeciwciał anty-HCV,

• RNA HCV,

• DNA HBV,

• RNA HIV,

• odczynników kiłowych

                                                               Grupy krwi

                Grupy krwi odkrył austriacki lekarz Karl Landsteiner. Dokonał tego w 1901 roku. Zauważył on, że na krwinkach czerwonych występują dwa antygeny, które warunkują zjawisko aglutynacji, czyli zlepiania się ze sobą poszczególnych krwinek. Korzystając z dorobku swojego poprzednika dwóch innych uczonych: Ludwik Hirszfeld wraz z Emilem von Dungernem stworzyli podstawy nauki o grupach krwi. To właśnie oni wprowadzili oznaczenie symbolami A, B, AB, i 0. Takie to właśnie oznaczenie zostało w 1928 roku przyjęte przez państwa na całym świecie.

                                                               Układ AB0

               Podział na grupy krwi związany jest z występowaniem na krwinkach czerwonych pewnych charakterystycznych białek, które określane są mianem antygenów grup krwi. Na erytrocytach występuje wiele swoistych antygenów przez co istnieje wiele układów grup krwi. U człowieka dotychczas opisano 32 takie układy. Jednak nie będziemy się nimi zajmować. Najważniejszym dla nas jest układ grup głównych (AB0) i układ Rh. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z 4 podstawowych grup (A, B, AB, i 0). Przynależność do określonej grupy krwi jest dla człowieka cechą stalą i niezmienną przez całe życie. Zmiana grupy krwi może nastąpić ale nie musi po przeszczepieniu szpiku kostnego (od rodzeństwa lub dawcy niespokrewnionego), ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.

                                                                Podstawowe grupy krwi to:

grupa O – brak antygenu na krwinkach
grupa A – ma na krwinkach antygen A
grupa B – ma na krwinkach antygen B
grupa AB – ma na krwinkach zarówno antygen A i B

     W surowicy krwi (w uproszczeniu osocza) znajdują się naturalne przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnemu antygenowi w krwinkach np.

grupa O – przeciwciała anty-A i anty-B
grupa A – przeciwciała anty-B
grupa B – przeciwciała anty-A
grupa AB – nie posiada przeciwciał

     W przypadku przetoczenia krwi z antygenami, których pacjent nie ma występuje groźna reakcja poprzetoczeniowa. Dlatego należy przetaczać krew tej samej grupy w zakresie ABO.

                                                                       Układ Rh

     Oprócz antygenów A i B dość duże znaczenie ma również antygen D. Jeżeli ktoś ma w swojej krwi antygen D określany jest jako Rh-dodatni. Przeciwnie, u osoby Rh-ujemnej, antygen D nie występuje. Aż u 85% ludzi występuje czynnik D. Natomiast u pozostałych 15% czynnik ten nie występuje.

Jego obecność lub brak nie jest w żaden sposób uzależniona od antygenów A i B, a więc każda z grup A, B, AB , 0 może wystąpić jako Rh + lub jako Rh -. Na przykład krwinka czerwona u osób z grupą AB Rh + będzie zawierała i antygeny A, i antygeny B, i antygeny D. Przeciwciała do antygenów Rh powstają przez kontakt z obcymi krwinkami. Gdy osobie, która ma krew Rh minus poda się krew dawcy Rh dodatniego w osoczu pojawią się przeciwciała anty-Rh. Do układu Rh należy więcej antygenów: C, c, E, e i Cw.

     Znajomość czynnika Rh jest niezbędna przy przetaczaniu krwi, przeszczepianiu narządów oraz w sytuacji kiedy para planuje zajście w ciążę i jest w tzw. konflikcie serologicznym. Konflikt serologiczny ma miejsce, gdy matka dziecka ma grupę Rh-, a dziecko Rh+. Dziecko w tym przypadku odziedziczyło krew po tacie. Konflikt wystąpi jeżeli to drugie dziecko gdyż pierwsze dziecko takiej pary rodzi się zdrowe. Dzieje się tak gdyż w trakcie pierwszego porodu do krwiobiegu matki dostaje się obcy dla jej organizmu antygen D. Organizm kobiety zaczyna wytwarzać przeciwciała skierowane przeciw antygenowi D. W trakcie drugiej ciąży te przeciwciała przedostają się przez łożysko i zaczynają niszczyć krwinki dziecka. W szpitalu matce takiej zaraz po pierwszym porodzie podawany jest odpowiedni preparat, który niszczy krwinki Rh+ zanim układ odpornościowy kobiety zdąży zareagować. 

                                                     Krew i jej znaczenie biologiczne

     Krew płynąca w żyłach i tętnicach odgrywa bardzo ważną rolę w życiu każdego człowieka. Jest żywą tkanką złożoną z różnych komórek: krwinek czerwonych, krwinek białych i krwinek płytkowych, które to zawieszone są w części płynnej krwi zwanej osoczem. Jej składniki tworzą wysoko-rozwinięty system obronny i transportowy, od istnienia którego zależy nasze życie i zdrowie.  

     Krew spełnia w organizmie różnorodne i ważne zadania:
a) jest transporterem najróżniejszych związków, między innymi dostarcza komórkom tlen
b) dostarcza do narządów składniki odżywcze
c) usuwa dwutlenek węgla oraz inne niepotrzebne bądź szkodliwe produkty uboczne przemiany materii
d) jest także nośnikiem hormonów, chemicznych substancji przekaźnikowych, i w ten sposób uczestniczy w przekazywaniu informacji w organizmie
f) bierze udział w regulacji temperatury ciała
g) pełni funkcje obronne, chroniąc nas przed czynnikami chorobotwórczymi
h) pełni funkcje naprawcze w ustroju – dzięki właściwości krwi jaką jest krzepliwość, możliwe jest uszczelnianie ściany naczynia krwionośnego w przypadku jego pęknięcia (zranienia) i zahamowania krwawienia.
      U człowieka dorosłego ogólna objętość krwi w organizmie wynosi około 6-8% masy ciała; zatem objętość krwi u osoby ważącej 70 kg wynosi około 5-6 litrów.

​